بالابر مصالح بر ساختمانی

بالابر مصالح بر ساختمانی

تقریبا در هر عملیات ساختمانی یک یا چند بالابر ساختمانی مصالح بر مورد استفاده قرار میگیرند. این دستگاه های پرکاربرد بخش جداناپذیری از ساختمان های در حال ساخت هستند. در این مقاله تلاش شده تا اطلاعات کاربردی لازم برای شناخت بالابرهای ساختمانی ارائه شود. ابتدا به تعریف بالابر، کاربردها و مشخصات فنی بالابر مصالح بر پرداخته شده است. در ادامه انواع بالابرها از نظر ظرفیت و نوع موتور معرفی شده اند و قطعات اصلی بکار رفته در آنها شرح داده شده است. در انتها نکات مهمی از منظر ایمنی و همچنین در رابطه با خرید این دستگاه ها مورد اشاره قرار گرفته است.

بالابر مصالح بر چیست؟

بالابر ساختمانی یا بالابر مصالح بر دستگاهی است که در عملیات ساختمانی گوناگون مورد استفاده گستره قرار میگیرد. بالابرهای ساختمانی گزینه هایی ساده و کاربردی برای جابجایی مصالح بین طبقات ساختمان می باشند. همچنین این نوع بالابرها در عملیات عمرانی دیگری نظیر حفر چاه ها و جابجایی بار و مصالح بین سطوح در ارتفاع گوناگون مورد استفاده قرار میگیرند. بالابر مصالح بر یا بالابر کارگاهی با استفاده از مکانیزم وینچ مانند چرخ چاه عمل میکند. در این نوع بالابر با استفاده از موتور گیربکس و درام، سیم بکسل حرکت کرده و باکت مصالح در جهت بالا یا پایین جابجا میشود.

کاربرد و مزایای بالابر مصالح بر ساختمانی

بالابرهای مصالح بر ساختمانی عمدتا در کارگاه های ساختمانی مورد استفاده قرار میگیرند. هر جا لازم باشد مصالح در ارتفاع جابجا شود این نوع بالابر میتواند کاربرد داشته باشد. در عملیات کنده کاری و حفر چاه نیز این نوع دستگاه ها کاربرد فراوانی دارند. در برخی شرایط از این نوع دستگاه برای بارانداز استفاده میشود. تخلیه بار و مصالح از پشت کامیون یا تریلی میتواند از دیگر کاربردهای بالابر کارگاهی محسوب شود.

مشخصات فنی بالابر ساختمانی

مشخصات فنی بالابرهای مصالح بر ساختمانی شامل مواردی از قبیل ظرفیت بار، ارتفاع جابجایی، سرعت، مشخصات موتور، گیربکس و … می شود. رئوس موارد مهم در ادامه توضیح داده شده اند.

ظرفیت بار بالابر مصالح بر

ظرفیت بار در انواع بالابر ساختمانی متفاوت است. در مدل های رایج و کاربردهای متداول ظرفیت بار در حدود 250 تا 300 کیلوگرم در نظر گرفته میشود. این ظرفیت، حتی بیشتر از مقدار مورد نیاز در اغلب کاربردها است. اگرچه در تناسب با نیازهای کاربری متفاوت ظرفیت های باری بیشتر تا 1000 کیلوگرم هم وجود دارند.

نکته دیگری که در رابطه با ظرفیت بالابر باید مورد توجه قرار گیرد این است که وزن و حجم بار باید به اندازه ای باشد که یک نفر کارگر در زمان کم بتواند براحتی بارگیری یا تخلیه را انجام دهد. چنانچه حجم جابجایی مصالح زیاد است بجای افزایش ظرفیت یک دستگاه بهتر است بکارگیری چند دستگاه در کنار هم مورد بررسی قرار گیرد.

ارتفاع کاربری بالابر مصالح بر

ارتفاع کاربری طول مسیری است که سبد بالابر میتواند طی کند. طول سیم بکسل مورد استفاده در دستگاه در تناسب با ارتفاع کاربری در نظر گرفته میشود. باید یادآوری کرد که استفاده از بالابر ساختمانی با طول مسیرهای بیشتر از 20 متر غیرمتداول و خطرناک است.

سرعت بالابر مصالح بر

سرعت بالابر باید در حد متعارف و استاندارد باشد. سرعت زیاد امکان کنترل و واکنش در شرایط اضطراری محدود میکند. بنابراین سرعت های پایین تر مطلوبیت بیشتری بهمراه دارند. البته این امکان از نظر فنی وجود دارد که سرعت بالابر به میزان دلخواه افزایش یا کاهش یابد ولی همانطور که ذکر شد باید در این خصوص موضوع ایمنی مورد توجه قرار گیرد.
در شرایطی که ترافیک کاری بالابر زیاد است، توصیه میشود برای افزایش سرعت کار و ارتقای کارایی، از دو یا چند دستگاه بالابر بطور موازی استفاده شود. این کار در کارگاه های ساختمانی کاملا رایج است و راندمان کاری را تا حد قابل توجهی افزایش میدهد.

مشخصات موتور بالابر مصالح بر

در تعیین مشخصات فنی الکتروموتور بالابر موارد زیر باید مشخص شوند:

• توان موتور (کیلووات یا اسب بخار)
• جریان نامی موتور (آمپر)
• ولتاژ برق موتور (ولتاژ و تعداد فاز موتور)
• سرعت چرخش موتور (دور موتور به RPM)

مشخصات فنی گیربکس 

• نوع گیربکس
• سری و تیپ گیربکس
• نسبت ورودی به خروجی

انواع بالابر مصالح بر بر اساس موتور

انواع بالابر مصالح بر را میتوان بر اساس نوع موتور بکارگرفته شده دسته بندی کرد کر در زیر توضیح داده شده اند:

بالابر مصالح بر تکفاز

بالابرهای ساختمانی که با الکتروموتورهای تکفاز برق شهره 220 ولت کار میکنند بیشترین کاربرد را دارند. در اکثر ساختمان های درحال ساخت از بالابرهای تکفاز استفاده میشود.

بالابر مصالح بر سه فاز

بالابرهای ساختمانی میتوانند برای موارد کاربرد خاص و ظرفیت های بیشتر با الکتروموتور سه فاز عمل کنند. در شرایطی که جابجایی بارهای سنگین مورد نظر باشد، این نوع دستگاه ها کاربرد دارند.

انواع بالابر ساختمانی بر اساس ظرفیت

همچنین میتوان بالابرهای کارگاهی را بر مبنای ظرفیت بار دسته بندی کرد. ظرفیت بار به حداکثر وزن بار (بدون باکت) که بالابر می تواند در ارتفاع مورد نظر جابجا کند اطلاق میشود.

بالابر ساختمانی کوچک 250 کیلوگرمی

رایج ترین نوع بالابرهای کارگاهی ظرفیت باری معادل 250 کیلوگرم دارند. عموما این دستگاه ها با برق تکفاز عمل می کنند و نیاز عمده کاربران را مرتفع میکنند. شاید بنظر برسد که هرچه ظرفیت بالابر بیشتر باشد بهتر است. ولی در انتخاب ظرفیت باید توان یک نفر کارگر برای بارگیری و تخلیه باکت را نیز در نظر داشت.

بالابر ساختمانی متوسط 500 کیلوگرمی

بالابرهای مصالح بر با ظرفیت 500 کیلوگرم را میتوان در نوع متوسط دسته بندی کرد. در شرایطی که نیاز به حمل مستمر بار با ظرفیت 500 کیلوگرم وجود داشته باشد استفاده از این دستگاه توجیه دارد. بالابر 500 کیلویی به موتوری با توان بالاتر نیاز دارد و با برق سه فاز کار میکند.

بالابر ساختمانی بزرگ 750 و 1000 کیلوگرمی

در موارد بسیار خاص میتوان از بالابرهای بزرگتر با ظرفیت750 کیلوگرم، 1000 کیلوگرم یا بیشتر استفاده کرد. این بالابرها نیازمند موتورهای بزرگتر و استراکچرهای متتفاوتی هستند.

بالابر مصالح بر ساختمانی چگونه کار می کند؟

ساختار بالابرهای مصالح بر ساختمانی نسبتا ساده است. شاسی موتور معمولا بصورت یک کالسکه داخل ریل های تعبیه شده در پایه امکان حرکت افقی دارد. موتور گیربکس و درام روی شاسی نصب میشوند. الکتروموتور تکفاز یا سفاز به طریق مناسب به گیربکس کوپل شده است. خروجی گیربکس، به درام متصل شده که سیم بکسل دور آن جمع میشود. موتور از طریق کلید فرمان در جهت مورد نظر حرکت میکند. حرکت راستگرد یا چپگرد موتور با استفاده از این کلید فرمان کنترل میشود. باید توجه داشت که موتورهای مورد استفاده در بالابر باید حتما به ترمز الکترومغناطیسی مجهز شوند. انتهای سیم بکسل به یک باکت مخصوص حمل مصالح متصل شده و با حرکت موتور این باکت در جهت بالا یا پایین حرکت میکند.

قطعات بالابر مصالح بر

در بالابر مصالح بر ساختمانی قطعات متنوعی بکار گرفته شده اند. بخشی از قطعات مورد استفاده مربوط به نیروی محرکه، بخشی مربوط به استراکچر و پایه ها و بخشی دیگر اجزای متحرک میباشند. در زیر مهمترین قطعات اصلی در بالابرهای مصالح بر فهرست شده اند:

موتور بالابر مصالح بر

الکتروموتور، بخش اصلی یک بالابر ساختمانی مصالح بر است. الکتروموتورها تبدیل انرژی الکتریکی به انرژی مکانیکی لازم برای ایجاد حرکت را برعهده دارند. یک الکتروموتور با کیفیت در کنار اجزای مناسب دیگر، عملکرد مطلوبی را برای بالابر ایجاد خواهد کرد. موتورها با برندهای گوناگونی از قبیل الکو، موتوژن، الکتروژن، جی ال و … در بالابرها مورد استفاده قرار میگیرند.
در اغلب بالابرهای مصالح بر از یک الکتروموتور تکفاز 220 ولت استفاده میشود. اگرچه الکتروموتورهای سه فاز 380 ولت نیز خصوصا در ظرفیت های بیش از 300 کیلوگرم کاربرد دارند. الکتروموتور بالابر ساختمانی، همیشه از نوع پایه دار است. سرعت گردش الکتروموتور مورد استفاده در بالابر معمولا 1400 دور است.
هر نوع الکتروموتوری که در بالابر بکارگفته میشود باید به یک ترمز الکترومگنت مجهز شود. در غیر اینصورت با قطع جریان برق موتور بالابر مانند پنکه که خاموش شده و پره های آن همچنان میچرخند کار میکند.

گیربکس بالابرهای مصالح بر

در بالابرهای ساختمانی عموما از گیربکس های نوع حلزونی استفاده میشود. عملکرد گیربکس، تبدیل سرعت حرکت موتور به سرعت گردش مطلوب است. با کاهش سرعت، قدرت افزایش یافته و نیروی لازم برای عملکرد بالابر تامین میشود. نسبت حرکت گیربکس، مشخصه اصلی آن است. این نسبت مشخص کننده چگونگی تبدیل سرعت در گیربکس است. بعنوان مثال گیربکس هایی با نسبت حرکت 1:48 دارای ورودی 48 و خروجی 1 هستند. بدین ترتیب هر 48 دوری که شفت موتور میچرخد، گردش خروجی گیربکس 1 دور خواهد بود. گیربکس های مورد استفاده در بالابر باید بصورت خودکار قفل شوند. بدین ترتیب در شرایط قطع جریان برق، امکان حرکت دستگاه بصورت خلاص وجود ندارد. در غیر اینصورت، باکت بصورت آزاد سقوط کرده و خطرات جدی به همراه دارد.

باکت بالابر مصالح بر ساختمانی

باکت بالابر مصالح باید دارای دو ویژگی مهم باشد. اول اینکه مقاومت کافی در تناسب با ظرفیت بار داشته باشد. دوم اینکه طراحی آن طوری باشد که امکان استفاده آسان وجود داشته باشد. شکل هندسی باکت باید طوری باشد که تخلیه بار به سهولت انجام گیرد. بهتر است باکت پوشش ضدزنگ و رنگ مناسبی داشته باشد. با توجه به متحرک بودن باکت بهتر است از رنگ زرد استفاده شود تا کاملا قابل رویت باشد.

پایه بالابر مصالح بر

پایه بالابر یا استراکچر آن باید مقاوممت کافی برای تحمل نیروهای ناشی از وزن بار را داشته باشد. همچنین این پایه متحمل وزن تجهیزات نیروی محرکه شامل موتور گیربکس، درام، و سیم بکسل نیز میشود. طراحی غیراصولی پایه ها میتواند موجب ناپایداری دستگاه تحت تاثیر گشتاورها وارده شود. معمولا برای ساخت پایه از لوله های آهنی با قطر و ضخامت مناسب استفاده میشود. بهتر است پایه بالابر مصالح با پوشش ضدزنگ مناسب و رنگ شده تحویل داده شود.

سیم بکسل بالابر مصالح بر

سیم بکسل یا طناب فولادی بخش مهمی از بالابر مصالح بر است. سیم بکسل باید بنحوی انتخاب شود تا در برابر نیروی کشش ناشی از وزن بار مقاوم باشد. لازم است در این خصوص ضریب اطمینان 12 لحاظ شود. یعنی سیم بکسل مقاومت کافی برای تحمل باری به اندازه 12 برابر وزن کل را دارا باشد. استفاده از قلاب بکسل مناسب و بست های استاندارد در اتصال سیم بکسل ضروری است.

درام بالابر مصالح بر

درام، استوانه ای است که بنحوی به گیربکس متصل شده و با حرکت موتور به گردش در می آید. با چرخش درام سیم بکسل دور آن میپیچد و با جمع شدن سیم بکسل باکت به سمت بالا حرکت میکند. با چرخش برعکس سیم بکسل آزاد شده و باکت به سمت پایین حرکت میکند.

کلید فرمان بالابر

کلید فرمان بالابر باید حرکت موتور را در دو جهت راستگرد و چپ گرد کنترل کند. استفاده از کلیدفرمان هایی که بصورت بی سیم (کنترل از راه دور) طراحی میشوند به هیچ وجه از نظر ایمنی توصیه نمیشود.

بهترین بالابر ساختمانی کدام است؟

بهترین بالابر ساختمانی از نظر ظرفیت و مشخصات فنی کاملا به نوع کاربری بستگی دارد. اما شایان توجه است که یک دستگاه بالابر با ظرفیت 250 کیلوگرم بیشتر کاربردها در شرایط عادی را پشتیبانی میکند. برق تکفاز همه جا در دسترس است و اتصال و راه اندازی آن با سهولت انجام میگیرد. بهترین نوع بالابر از بهترین نوع تجهیزات و قطعات ساخته شده است. ابن موضوع فقط مربوط به الکتروموتور یا گیربکس نیست. از نوع و کیفیت سیم بکسل و قلاب آن تا جنس باکت و پایه های دستگاه، همه در عملکرد مطلوب و ایمن بالابر نقش دارند.